Bilim ve Sanatın Buluştuğu Nokta Işık Güner ve Bitki Ressamlığı

Bilim ve Sanatın Buluştuğu Nokta Işık Güner ve Bitki Ressamlığı



Botanik çizimi, bitki çizimi, bitki illüstrasyonu gibi farklı isimler ile anılan bitki ressamlığının ülkemizdeki en önemli temsilcisi Işık Güner ile doğa, sanat, bitki ressamlığı ve üzerine çalıştığı ve sanat editörlüğünü yaptığı "Resimli Türkiye Florası" üzerine sohbet ettik. 

Botanikçi bir ailede büyüyen Işık Güner, çevre mühendisliği eğitiminin ardından bitki ressamlığı eğitimleri alıyor ve bu alanda çeşitli uluslararası ödüller kazanıyor. Dünya'da oldukça saygın bir meslek olan bitki ressamlığı tüm biyolojik illüstrasyonlar gibi bilim ile sanatın birlikteliğinde ortaya çıkıyor. Sanatçısına önemli bir misyon yükleyen bu meslek, detay ve kesitleri göstermede nesnel bir yaklaşım sunduğu için fotoğraftan ayrılıp, artistik  bilimsel görüntüler oluşturuyor. 



Öncelikle bu mesleğin Türkçe karşılığı tam olarak nedir? Bitki ressamlığı neden fotoğrafın önüne geçiyor? 

İngilizcede ‘Botanical Artist’ olarak bilinen bu mesleği, Türkiye’de yeniden canlandırmaya çalışırken (sene 2002), yabancılaştırmamak ve dilimize kolay gelsin diye, ‘Bitki Ressamı’ adını seçtik. Bitki resimleri, bilimsel açıdan doğru, seyircisine o bitkiyi anlatan, tanıtan resimlerdir. Benim de bir bitki ressamı olarak, yapmaya çalıştığım iş, bitkileri birebir ölçüleri ile, onların karakteristik özelliklerini vurgulayacak şekilde suluboya resimlerini hazırlamaktır, ki bitkinin rengi, dokusu, boyutları hep bu karakterisitik özelliklerin içinde yer almaktadır.

Benim yapmaya çalıştığım, varolan bitki bilgisini, botanik dünyasından alıp, yalın hali ile sanatın gücünü kullanarak daha fazla kitleye ulaştırmaktır. Bitki bilimine olan ilginin artması ve bunun getirisi olarak, bilginin yayılması için çok başarılı bir yöntemdir.

Bitkilerin harika fotoğraflarını çekebilirsiniz. Görsel olarak son derece etkilidirler de. Ancak bilimsel olarak, çok verimli olmayacaktır. Biz bir tabloda, o bitki türü ile ilgili bütün veriyi toplayabiliyoruz. Bitkinin gerekli bütün kısımlarını tek bir çerçevede gösterebiliyoruz. Örneğin, bazen bir bitkinin mevsimsel döngüsünü resmederiz. Baharda açan çiçeklerini, tomurcuklarını, sonbaharda yaptığı meyveleri resmederiz. Yeşil yaprakların nasıl renk değiştirip, kırmızıya döndüğünü göstermeye çalışırız. Fotoğraf ile tek bir tabloda bütün bu detayları toplamak zordur. Yada detaylı çekilmiş bitkinin kısım fotoğraflarını, çeşitli bilgisayar programları kullanarak, bir araya getirebilirsiniz, ancak o zaman da görsel olarak etkisi çok olmamaktadır, yada bitki resimlerinin benim gönlümdeki yeri ayrı olduğu için bana öyle gelmektedir.





Peki fotoğraflıyor musunuz aynı zamanda? Yakınlaştırma teknikleri ile farklı detaylar görmek mümkün müdür?

Evet, bütün detaylarını fotoğraflamaya çalışıyorum. Eğer bir bitkinin tam tablosunu hazırlayacaksam, genelde benim resmi tamamlama sürem, bitkinin ömründen daha uzun oluyor. Ben resme başladığımda, bitki harika pozlar verirken, kısa bir süre sonra, çiçekler soluyor, tomurcuklar çiçek açıyor, meyvesinin şekli, rengi, bitkinin kendisi sürekli değişiyor. O yüzden, çizim aşamasında, ilk eskizlerimi hazırlarken, resmini yaptığım bitkinin bolca fotoğraflarını çekerim. Daha sonrasında bitki ölse dahi, bu fotoğraflar ile ben çalışmaya devam edebiliyorum. Yani fotoğrafı aslında bitkinin detaylarını görmek için değil, bitki öldükten sonra kendisi görmek çin kullanıyorum.

Bazen, bitkiyi daha iyi anlatabilmek için, gözle görülmeyen detayları, çiçek veya meyvenin kesidini alarak, iç organlarının detaylarını, ölçekli bir şekilde büyüterek resmetmemiz gerekebiliyor. Ancak bunu yaparken yine fotoğraf makinası değil, mikroskop kullanıyorum.


Bitki ressamlığında detayları aktarmak neden bu kadar önemli? Teknoloji bu mesleğin sonu olabilir mi? 

Bitki resimleri ile yapmaya çalıştığım bitkinin kendisini anlatmaktır. Bir bitki türünü o tür yapan bütün özellikleri ise detaylarındadır. Yapısı, dokusu, boyutları bitkiyi tanımlamak için kullanılır, bizimde bunları vurgulamamız, olabildiğince doğal, olduğu gibi resmetmemiz gerekir.

Ben bu mesleğin o veya bu şekilde sonunun gelebileceğine inanmıyorum. Gelişen teknoloji, bu mesleğin karşısında değil yanında olabilir ancak. Bizde bu teknolojilerden yararlanarak, sınırlarımızı zorlayıp daha iyi resimler yapabiliriz belkide.

Bir bitki ressamı en çok hangi malzemeleri kullanır? Kontrolü oldukça zor olan sulu boyayı neden tercih ediyorsunuz? 

Bitki resimlerinde çeşitli teknikler kullanılır aslında, kuruboya, akrilik, hatta guaj ile yapılmış harika bitki resimleri bile vardır. Ancak bunların arasında en çok öne çıkan, teknik kalem ve suluboya olacaktır. Suluboya ile doğal, gerçeğine son derece yakın resimler yapabilirken, detaylar konusunda da sınırlarınızı zorlayabiliyorsunuz. Yaptığınız bir yaprak resmi, kağıdın üzerinde gerçekten bir yaprak varmış gibi durabiliyor.

Evet, kontrolü zordur, hep iki adım öne bir adım geriye gidersiniz. Ama kontrol edebildiğiniz o anlarda, bitkinin bütün doğallığını yakalarken, inanılmaz detaylı işler yapabilmenize olanak sağlamaktadır sulu boya.



Ülkemiz ne kadar zengin bitki çeşitliliği konusunda? 

Çok zengin. Türkiye, coğrafi konumundan dolayı, inanılmaz çeşitlilikte bir bitki örtüsüne sahiptir. Şuana kadar olan kayıtlara göre yaklaşık 11.000 tür bitki Türkiye sınırları içerisinde mevcuttur. Bunların, yaklaşık 3000 civarı endemik olup, sadece bu topraklara hastır.

Kağıt ölçeği ya da büyütme oranları ne kadar önemlidir? Neye göre değişkenlik gösterir bitki çizimlerinde? 

Tanımlamada kullanılacak, bitkiler için betim niteliği taşıyacak bitki resimlerinden bahsediyorsak eğer, ölçeklendirme son derece önemlidir. Yine bitkiyi tür bazında bir diğerinden ayıran bu özellikleridir. Çiçeğinin kısımlarının boyu, eni, meyvesinin ne kadar büyük, küçük olduğu, kesitini alarak ve mikroskopla görebileceğimiz detaylarındaki boyutlar son derece önemlidir, ve belirtilmeleri gerekir. Benim çalışmalarım çoğunlukla birebir ölçülerde çizilmiştir. Bitkinin her detayını kumpas, cetvel kullanarak, ölçüp çizerim. Ancak bazen bitkiler çok küçüktür, ya da gözle görünmeyen detaylarının gösterilmesi gerekir, bunun için bitkiler ya da detayları büyütülerek çizilebilir. Ancak bunu yaparken, hangi oranda büyütülüp, küçültüldüğünün belirtilmesi şarttır.

İnstagram hesabınızı hayranlıkla takip eden biri olarak Rize Çamlıhemşin'de harika manzaralı bir ev görüyorum. Burası atölye mi? Nasıl İstanbul'dan uzaklaşma kararı aldınız? 

Ben Çamlıhemşinliyim. Çoçukluğumun yaz tatillerini geçirdiğim yerde yaşıyorum şimdi. İki sene önce burada küçük bir atölye kurdum, ve özellikle kış aylarını burada geçiriyorum, yani şimdilik bukadar vakit bulabiliyorum evimde olabilmek için. Yaz ayları daha çok bitkilerin peşinden biryerlere gidiyor oluyorum. Buraya yerleşmeden önce, üç yıl kadar göçebe hayatı yaşadım, herhangi biyerde atölyem ya da evim yoktu. Bu süre içinde yine projelerim sebebi ile bir kıtadan diğerine gittim. Boyumdan büyük resimler ile Şili’den Çin’e gitme gibi çabalarım oldu. Göçebelik dönemimden öncesi ise birsüre Barselona’da yaşadım, orada yaşarken de Edinburg’da çalışıyordum. Yani özetle ben yıllardır hiç biryerde sürekli duramadım, hep bir haraket hali var. İstanbul’u terk etmem ise epey oldu, tabii hep o veya bu sebepten gidip gelmişimdir.

Şimdi Çamlıhemşin’in bir köyünde dağlara yakın yaşıyorum. Dağlar’da en sevdiğimdir. Etrafım inanılmaz bir bitki örtüsü ile çevrili. Sanırım bir bitki ressamı olarak, arka bahçenizde yetişen vahşi bir bitkiyi alıp resmetmek büyük bir lüks. Bitmeyen bir iş kaynağı benim için Fırtına Vadisi. Bitmeyen bir güzellik. Umarım kendisine karşı yapılan bütün yıpratma girişimlerine karşı da ayakta duracakdır Fırtına Vadisi.



"Resimli Türkiye Florası" Projesi (kitabı) üzerine çalışıyorsunuz? Çok zahmetli bir iş olmalı? Biraz bahsedebilir misiniz?

Resimli Türkiye Florası’ Projesi son derece büyük, Türkiye’nin her tarafından botanikçilerin, araştırma görevlilerinin ve bitki ressamlarının yer aldığı bir projedir. Türkiye Florası daha önce, biri Latince, diğeri İngilizce olmak üzere iki kere yazılmıştır. Şuanda Türkiye Florası tekrar yazılmakta ve bu sefer Türkçe ve Bitki Resimleri ile hazırlanmaktadır, ki bu durum son derece değerli olan bitki örtümüzün bilinirliğinin artması, ve anlaşılır olması açısından çok önemlidir. Türkiye’nin bütün bitkilerini resmetmek gibi bir hedefimiz var :) , neden olmasın dedik. 

‘Resimli Türkiye Florası’ 28 Ciltten oluşacak. İlk cilt basıldı, ikinci cilt çalışmaları 397 resim ile bitti, baskıya hazır hale getiriliyor. bunlardan 50 kadarı suluboya, geri kalanı teknik kalem çizimidir. Biz şuanda 3,4 ve 5. cilttler üzerinde çalışıyoruz, tamamladıkça diğerlerine başlayacağız.

Ben bu projede sanat editörü olarak yer alıyorum ve evet söylemeliyim ki oldukça zahmetli bir proje. Sadece 2. Cilt hazırlıklarında 35 bilimadamı, 42 bitki ressamı görev aldı. Çok büyük bir ekiple birlikte çalışınca, işlerin zaman zaman çığrından çıktığı oluyor. Ancak diğer editör arkadaşım, Gülnur Ekşi ile birlikte çok güzel bir sistem kurduk. Bitki ressamları ile tür yazarları arasında bağlantıyı sağlayıp, o ciltte yer alacak bitki türlerine, ressam atamaları yapıyoruz. Ressam, yazar ve bitkinin biraraya gelmesini sağlıyoruz. Yine proje ekibinden Murat Aydınkal’ın kurduğu basit ancak işlevsel olan online platform sayesinde de yapılan bütün çalışmaların takibini yapabiliyoruz. Bu sistem üzerinden yönlendirmeler, onaylamalar yapıp, işin akmasını sağlıyor, ya da sağlamaya çalışıyoruz. Tür yazarları, resmin bilimsel olarak doğruluğunun kontrolünü yaparken, biz de görsel açıdan kontrollerimizi yapıyoruz. Eğer yapılan resim, bilimsel kriterlere uyuyor, ve görsel açıdan yeterli ise, resmi teslim alıp, baskıya hazır hale getiriyoruz.

Önümüzde yıllar var bu projeyi tamamlamak için. Bu sürede sürekli yeni türler keşfediyor botanikçilerimiz. Birçok bitki türü ilk defa resmediliyor bu proje ile birlikte. Biz, bütün ekip, heyecanlıyız. Yoruluyoruz ancak, yazılı ve görsel bilginin biraraya getirildiği böylesine bir çalışma bittiği zaman, hepimiz için temel bir kaynak niteliğinde olacaktır, ve başka projelerin önünü açacaktır.


Yakın zamanda bizi yurt içi ve yurt dışı bekleyen projeleriniz neler? 

Aslında bir süredir üzerinde çalıştığım ve çok da heyecanlı olduğum bir projem var. Kitap yazıyorum şimdi. Bitki Ressamlığı üzerine eğitim kitabı olacak. Yeni yeni şekilleniyor, ufak ufak oluşuyor. İspanya’dan bir yayın evi hazırlayacak kitabı, dolayısı ile dilde İspanyolca olacak. Diliyorum ki tabii, umarım Türkçe basma fırsatımız da olur.

Bunun dışında, Edinburgh Botanik Bahçesi (RBGE) bünyesinde gerçekleştirdiğimiz uzaktan eğitim kursları devam etmekte, ve RBGE de ki çalışmalarım aktif olarak sürmektedir.

Bu röportaj Artisans Dergi Eylül-Ekim sayısında yayınlanmıştır. İzinsiz kullanımı yasaktır. Ahmet Rüstem Ekici. 

Yorumlar

Popüler Yayınlar

Dekorasyon Tavsiyeleri No:5 Duvarlara tablo yerine alternatifler - Tabaklar

SANATLA DOLU BİR YAŞAM : LALE BELKIS

Aslında Özgürsün

About Augmented Reality Exhibition "Hamam"

DÜNYA SANAT GÜNÜ İZMİR'19

OMM Açılıyor!

Başka Dünya